DZIEJE WSCHOWSKIEGO KONWENTU FRANCISZKANÓW
Początki Zakonu Braci Mniejszych – obserwantów w Polsce wiążą się z pobytem św. Jana Kapistrana w Krakowie w roku 1453. Przybył on do Polski na zaproszenie króla Kazimierza Jagiellończyka i biskupa krakowskiego kardynała Zbigniewa Oleśnickiego. Na ofiarowanym przez kardynała Oleśnickiego gruncie na Stradomiu w Krakowie, zbudowano w tym czasie pierwszy klasztor obserwantów p.w. św. Bernardyna ze Sieny. Ponieważ następne powstające klasztory (w Warszawie 1454), (w Poznaniu 1457), (we Lwowie 1460) otrzymały również wspomniane wyżej wezwanie, zaczęto obserwantów nazywać u nas powszechnie bernardynami.
PIERWSZE WIEKI POBYTU I WYMUSZONE OPUSZCZENIE MIASTA
We Wschowie początki fundacji bernardyńskiej sięgają roku 1455, kiedy to mieszczanie i magistrat królewskiego miasta Wschowy, ofiarowali bernardynom teren pod budowę kościoła i klasztoru, znajdujący się poza murami miasta. Darowizna ta została zaakceptowana przez kapitułę czesko-austriackiej prowincji obserwantów, a następnie w roku 1456, przyjęta osobiście przez o. Gabriela z Werony przedstawiciela tejże prowincji. W kronice Bernardynów Wschowskich widnieje zapis: “Katolickie miasto Wschowa miejsce przeznaczone pod kościół i klasztor, podarowało i zapisało pod datą 1456 r., według autentycznego aktu, który jeszcze dzisiaj znajduje się w aktach Grodzkich Wschowy : w sobotę przed św. Trójcą roku 1672 został akt podany, aby go wciągnąć do naszych rejestrów”. W 1462 r. z ofiar mieszczan i okolicznej szlachty zbudowano kościół i klasztor z muru pruskiego pod wezwaniem św. Franciszka z Asyżu i św. Bernardyna ze Sieny. Klasztor początkowo należał do prowincji czesko-austriackiej. W roku 1467 wszedł w skład nowo powstałej polskiej prowincji obserwantów. W latach 1456 – 1558, klasztor pomyślnie się rozwijał, a zakonnicy prowadzili bez większych przeszkód swoją działalność duszpasterską w mieście i okolicy. W połowie XVI w. nastąpił silny proces przechodzenia mieszkańców Wschowy na luteranizm. W efekcie proces ten doprowadził do otwartego konfliktu pomiędzy zwolennikami luteranizmu a zakonnikami, co z kolei spowodowało likwidację klasztoru. Bernardynów w roku 1558 zmuszono nieomal siłą do opuszczenia fundacji, po uprzednim podstępnym spaleniu kościoła i klasztoru. W owym czasie miasto przejęło tereny poklasztorne na własność.
SZCZĘŚLIWY POWRÓT I PONOWNA BUDOWA ZESPOŁU KOŚCIELNO-KLASZTORNEGO
Dzięki staraniom starosty wschowskiego Hieronima Radomickiego oraz przy poparciu nuncjusza apostolskiego Antoniego Santacroce i biskupa poznańskiego Macieja Łubieńskiego, król Zygmunt III Waza nakazał w roku 1628 magistratowi miasta Wschowy zwrot całego zagarniętego terenu po dawnym klasztorze jego prawowitym właścicielom. W rezultacie bernardyni powrócili do Wschowy w 1629 r. i osiedlili się przy ocalałej kaplicy św. Anny. Wkrótce potem ok. 1638 roku, przystąpiono do budowy nowego kościoła i klasztoru. Dla tej wielkiej sprawy udało się pozyskać hojnego fundatora w osobie Mikołaja Tarnowieckiego, dworzanina możnego rodu Opalińskich. Około 1644 r., ukończono budowę kościoła, który zamierzano pierwotnie poświęcić św. Annie, ale ostatecznie nadano mu wezwanie św. Józefa. Wybudowany obiekt nosił cechy stylu późnorenesansowego z elementami wczesnego baroku, nawiązywał poprzez zewnętrzne przypory, wewnętrzne smukłe pilastry i laskowania okien do tradycji gotyckich. Choć kronika klasztorna nie przekazała nam nazwiska architekta, to jednak cechy architektoniczne wskazują na Krzysztofa Bonadurę Starszego (ok. 1582 – 1670, wówczas nadwornego architekta i muratora wielkopolskiego rodu Opalińskich . Uroczystej konsekracji nowej świątyni dokonał 25 kwietnia 1652 roku, biskup sufragan poznański Marian Maciej Kurski (1600 – 1681). Biskup ten przed otrzymaniem sakry biskupiej był franciszkaninem – obserwantem.
Opracowanie powyższego tekstu na podstawie:
Chryzostom Fryc OFM, Alojzy Pańczak OFM, Lesław Szymborski OFM,
Wczoraj i dziś franciszkanów we Wschowie, Wschowa 2000
